Bạn thân mến!
Chúng ta đang sống trong một thế giới mà thông tin được truyền tải nhanh chóng và dễ dàng qua các trang mạng xã hội. Chỉ cần một cái click chuột, hay chạm nhẹ vào màn hình, chúng ta có thể nắm bắt ngay được những câu chuyện nóng hổi, những drama giật gân từ người nổi tiếng hay các vụ việc thu hút sự chú ý của công chúng. Nhưng liệu chúng ta có bao giờ tự hỏi: Tại sao chúng ta lại dễ dàng bị cuốn vào những câu chuyện này, thay vì quan tâm đến những vấn đề quan trọng hơn trong cuộc sống? Liệu có phải vì chúng ta đang trở thành những “người tiêu dùng” trong một hệ thống truyền thông đang cố tình lôi kéo sự chú ý của chúng ta vào những thứ phù phiếm, làm mất thời gian tiền của? Câu trả lời có thể nằm ở một khái niệm cổ xưa nhưng vẫn rất phù hợp với thời đại hôm nay, đó là: Hiệu ứng “Bánh mì và Rạp xiếc”. Vậy điều đó là gì? Nó ảnh hướng đến cuộc sống chúng ta như thế nào? Chúng hãy cùng nhau tìm hiểu.
Hiệu ứng “Bánh mì và Rạp xiếc” tiếng La tinh là: Panem et Circenses. Đây được xem là một trong những chiến lược nổi tiếng trong thời La Mã cổ đại, được mô tả bởi nhà thơ Juvenal. Cụm từ này ám chỉ một chiến lược mà các nhà cai trị La Mã sử dụng để duy trì quyền lực và kiểm soát dân chúng. Chính quyền La Mã, họ cung cấp “bánh mì” thực phẩm miễn phí cho dân chúng. Bên cạnh đó, “Rạp xiếc” là các trò giải trí công cộng, chẳng hạn như đấu trường, đua xe ngựa, hay các màn trình diễn đầy máu lửa… Mục đích của chiến lược này là làm giảm sự phản kháng từ dân chúng, khiến họ chỉ quan tâm đến việc ăn uống và giải trí, thay vì suy nghĩ về những vấn đề xã hội, chính trị hay bất công mà họ đang phải đối mặt. Trong suốt lịch sử, “Bánh mì và Rạp xiếc” đã được sử dụng bởi các chính quyền, nhằm đánh lạc hướng công chúng khỏi những vấn đề quan trọng, và trong nhiều trường hợp, nó đã có tác dụng kìm hãm các phong trào phản kháng và cải cách xã hội. Khi người dân được đảm bảo lương thực và giải trí đầy đủ, họ ít có khả năng nổi dậy hoặc đòi hỏi những quyền lợi chính đáng. Mặc dù chiến lược này ra đời từ hàng nghìn năm trước, nhưng hiệu ứng “Bánh mì và Rạp xiếc” vẫn tồn tại mạnh mẽ trong xã hội hôm nay, đặc biệt là trong kỷ nguyên mạng xã hội và truyền thông số như ngày hôm nay. Thay vì các đấu trường La Mã, ngày nay chúng ta có các chương trình truyền hình thực tế, các cuộc thi thể thao, giải trí, các livestream, drama, và vô số thông tin giật gân được chia sẻ mỗi ngày.
Trong thế giới mạng xã hội, nơi mà tin tức được tiêu thụ nhanh chóng và dễ dàng, thì những scandal hay sự kiện nóng hổi từ người nổi tiếng, luôn là tâm điểm thu hút sự chú ý của cộng đồng. Những sự kiện đó, khiến chúng ta dễ dàng quên đi những vấn đề xã hội quan trọng như: bất bình đẳng trong giáo dục, môi trường, hay chính trị… Mạng xã hội trở thành một “rạp xiếc” khổng lồ, nơi mọi người bị cuốn vào những “trò giải trí” không có giá trị lâu dài, trong khi những vấn đề cấp bách và có tác động lâu dài lại bị bỏ qua.
Thực tế, trong bối cảnh xã hội ngày hôm nay, các bạn trẻ là những người sử dụng mạng xã hội một cách thường xuyên, vì thế, dễ bị cuốn vào những drama, scandal, và những sự kiện nóng trên các nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok, YouTube,… Họ dành hàng giờ đồng hồ để theo dõi những thông tin như thế. Những thông tin này có thể là những vụ lùm xùm giữa các người nổi tiếng, các cuộc tranh cãi trên mạng, hay các câu chuyện đầy kịch tính được xây dựng để thu hút sự chú ý của người xem. Cụ thể, như thời gian gần đây có vụ từ thiện 16 tỷ của Phạm Thoại… Khi lòng tốt trở thành tâm điểm nghi vấn, hay lùm xùm tình ái của Virus, giải trí hay bôi nhọ cá nhân…
Thật vậy, khi các bạn trẻ dành quá nhiều thời gian vào những “rạp xiếc” này, họ dễ dàng bị phân tán và quên đi những mục tiêu lớn hơn trong cuộc sống, việc tập trung vào giải trí bề nổi có thể khiến bản thân quên đi những vấn đề thực sự quan trọng như học tập, phát triển nghề nghiệp, hay thậm chí là những vấn đề xã hội mà chúng ta có thể thay đổi. Thay vì sử dụng mạng xã hội để học hỏi, kết nối với những người có cùng chí hướng, hay tham gia vào các hoạt động mang tính xã hội, nhiều bạn trẻ lại bị cuốn vào những cuộc tranh luận vô bổ, mang xu hướng tiêu cực, hoặc tham gia vào những trò chơi giải trí vô giá trị… Đó là điều đáng buồn và cần suy xét kỹ lưỡng, khiến bạn phải đặt lại vấn đề: Tại sao tôi lại như vậy? Những điều đó có mang lại ích lợi gì cho tôi chăng?
Bạn thân mến! Khi chúng ta dành quá nhiều thời gian vào các sự kiện không quan trọng và các drama trên mạng, nó có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực cho sự phát triển cá nhân. Việc liên tục theo dõi các thông tin giật gân có thể khiến chúng ta cảm thấy căng thẳng, mất tập trung, và thậm chí ảnh hưởng đến tâm lý. Những cuộc tranh cãi trên mạng xã hội đôi khi khiến con người chúng ta trở nên tiêu cực, đánh giá sai lệch về người khác, làm giảm đi giá trị nhân phẩm, thiếu sự tôn trọng cá nhân và trong cộng đồng.
Hơn nữa, việc quá chú trọng vào những chuyện nhỏ nhặt có thể khiến chúng ta bỏ lỡ những cơ hội lớn trong cuộc sống. Chúng ta dễ có thể bỏ qua những cơ hội học hỏi, phát triển kỹ năng mới, hay tham gia vào các hoạt động xã hội vì đã quá mải mê với những thứ vô bổ.
Để tránh bị cuốn vào vòng xoáy của “Bánh mì và Rạp xiếc”, chúng ta cần phải thực sự tỉnh táo và sự nhận thức rõ những gì đang xảy ra, để tránh những trò “lố bịch” hay bị người khác “dắt mũi”.
Không phải tất cả mọi thứ trên mạng đều mang lại giá trị tốt cho cuộc sống của chúng ta. Chúng ta, hãy tìm kiếm và lựa chọn những thông tin hữu ích, ích lợi cho sự phát triển bản thân và cộng đồng. Đừng để mình bị cuốn vào những tin tức giật gân hay những câu chuyện tiêu cực mà không có giá trị. Bên cạnh đó, hãy dành thời gian, suy nghĩ, để xác định rõ ràng mục tiêu phát triển cho cuộc sống của mình, bằng việc học, phát triển nghề nghiệp, hay tham gia vào các hoạt động xã hội. Thay vì mải mê với những cuộc tranh luận trên mạng, hãy tập trung vào những mục tiêu giúp mình phát triển bền vững.
Thêm vào đó, khi tham gia mạng xã hội, trước một vấn đề ta tiếp nhận, hãy tự hỏi mình: Đây là điều gì? sự kiện này có thực sự quan trọng không? Có ảnh hưởng gì đến cuộc sống của mình không? Hãy tập trung vào những vấn đề lớn hơn và tránh bị cuốn vào những cuộc tranh cãi vô ích.
Sau cùng, việc giải trí là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta, nhưng hãy chắc chắn rằng mình đang chọn những hoạt động giải trí mang tính tích cực lành mạnh, chẳng hạn như thể thao, học hỏi những kỹ năng mới, hoặc tham gia vào các hoạt động tình nguyện. Chính những hoạt động này, không chỉ giúp chúng ta thư giãn mà còn giúp phát triển bản thân.
Bạn thân mến! Chúng ta có tự do lựa chọn cách sử dụng thời gian và năng lượng của mình. Thay vì bị cuốn vào những “drama” không quan trọng, chúng ta hãy tập trung vào những giá trị thật sự, vào những mục tiêu lâu dài mà chúng ta muốn đạt được. Hãy nhớ rằng cuộc sống không phải chỉ là những câu chuyện giật gân hay những trò giải trí tạm thời nhưng còn nhiều việc ý nghĩa cần chúng ta quan tâm hơn. Chỉ khi chúng ta chọn lựa sáng suốt và tập trung vào những điều có ý nghĩa, chúng ta mới có thể phát triển mạnh mẽ và tạo ra sự khác biệt tích cực trong xã hội. Hãy luôn nhớ câu nói bất hủ của nhà văn hào Lev Nikolayevich Tolstoy: “Thời gian là một thứ rất quý giá, bạn nên sử dụng nó cho những điều có ý nghĩa”.
Thánh Phaolô cũng khuyên nhủ chúng ta: “Hãy tránh những lời vô ích và phù phiếm, vì những điều đó dẫn đến sự không tin kính” (x. 2Tm 2,16). Ngài nhắc nhở môi người không nên lãng phí thời gian vào những cuộc nói chuyện vô bổ, không có giá trị “thiêng liêng”. Hơn thế nữa, trong năm Năm Thánh Hy Vọng 2025 này, những người tín hữu được mời gọi sống một cách ý nghĩa, tránh phung phí thời gian vào những điều vô ích. “Anh em hãy cẩn thận xem xét cách ăn nết ở của mình, đừng sống như kẻ khờ dại, nhưng hãy sống như người khôn ngoan. biết tận dụng thời giờ hiện tại vì chúng ta đang sống trong những ngày đen tối” (x. Êp 5,15-16). Vì thế, chúng ta nên dành thời gian cho cầu nguyện, học hỏi Lời Chúa, và làm việc bác ái thay vì sa vào những thông tin vô bổ hay thú vui vô nghĩa. Chúng ta hãy biết dùng mỗi khoảnh khắc để đến gần Chúa hơn, vì thời gian là hồng ân và cũng là trách nhiệm mà Chúa trao ban cho chúng ta.
_Tuấn Nguyễn_
